De koning is dood, leve de koning! De dood van de spaghetti western, eind jaren zestig, begin jaren zeventig, werkte de populariteit van twee andere genres in de hand: de giallo (mv: gialli), erotisch getinte horrorfilms met een ‘whodunit’ script, en de poliziotteschi (ev: poliziottesco), keiharde actiefilms, met als centrale figuur een eigenzinnige politieman, die misdadigers een koekje van eigen deeg geeft. Deze film is een beetje een buitenbeentje. De hoofdpersoon is geen politieman, maar een brave burger die door omstandigheden door het lint gaat.

Franco Nero speelt een ingenieur uit Genua, die toevallig getuige is van een bankoverval. Hij wordt door de gangsters gegijzeld en ernstig mishandeld. Desondanks behandelt de politie hem alsof hij een verdachte is. Verbolgen over al dit onrecht, gaat hij zelf op onderzoek uit en ontdekt dat het korps door en door corrupt is, en banden heeft met de onderwereld. Uiteindelijk bindt hij persoonlijk de strijd aan met de onderwereld. 

Il Cittadino si ribella is beïnvloed door Michael Winner’s Death Wish, uitgebracht in het zelfde jaar (dankzij een uitermate snel productieproces, slaagde men erin om deze film eerder in roulatie te krijgen!). Castellari’s film is echter in alle opzichten superieur. Het tempo is razend, de film is vanaf het allereerste moment spannend, en het script – dat niet geheel parallel loopt met dat van Death Wish – zit beter in elkaar.

In de context van de jaren zeventig, toen de Italiaanse samenleving werd geteisterd door een zware misdaadgolf en terroristische aanslagen krijgt het vigilante-thema een bijzondere lading. In een vroege scène, zien we dat Nero een pamflet uit de Tweede Wereldoorlog heeft ingelijst; de tekst zegt: ‘Italiani ribellatevi’ (Italianen, kom in opstand!). Met deze tekst riepen partizanen de Italiaanse burger op om in opstand te komen tegen het eigen bewind, dat sympathiseerde met de Duitsers. Dit keer is het dus een individuele burger die in opstand komt, en wel tegen het gezag dat niet optreedt tegen de onderwereld. De titel verwijst hiernaar: Il Cittadino si ribella = De Burger komt in Opstand.

De haast waarmee de film is afgewerkt (om Winner voor te zijn) heeft hier en daar sporen nagelaten, de montage is soms wat onrustig en sommige rollen zijn zwak uitgewerkt (Bach loopt er verloren bij, maar ze mag er gelukkig zijn). Nero overtuigt echter volledig, in een voor hem ongewone rol (Django als burgermannetje, stel je voor!) en de regie van Castellari is lekker strak, met name tijdens de actiescènes. Er wordt bovendien uitstekend gebruik gemaakt van de havenstad Genua, die niet zo vaak werd gebruikt als achtergrond voor genrefilms. Il Cittadino si ribella is de Italiaanse genrecinema op zijn best.